حتی
پیش از کشف لیزر(1) ( LASER) در سال 1960 ، مفهوم آن با عنوان
«اشعه مرگ» برای خوانندگان داستان های علمی آشنا بود. هنوز هم خیلی
ها همین تصور را دارند، اما امروزه لیزر کاربردهای فراوانی دارد و به
صورت ابزارهای متداول در مغازه‌ها، ادارات، کارخانه ها و حتی در
خانه‌ها استفاده می شود.
به ساده‌ترین بیان، لیزر را می توان
منبعی از نور یا انرژی تابشی توصیف کرد. اما لیزر ویژگی های بسیاری
دارد که آن را از دیگر منابع نور مانند خورشید یا چراغ برق متمایز می
کند. دستگاه های لیزر به شکل‌ها و اندازه‌های متفاوتی ساخته شده
اند. آنها ممکن است کوچکتر از یک نقطه یا آن قدر بزرگ باشند که
برای جا دادنشان به یک ساختمان نیاز باشد. اما با وجود این تنوع،
همه آنها بر یک اساس کار می کنند.
تابش نور به دو طیف مرئی
و نامرئی تقسیم می شود. طیف مرئی (نور سفید) خود از چندین رنگ
تشکیل شده است. نیوتن در سال 1665 با تاباندن نور سفید به منشور
شیشه ای، طیف رنگ های آن (اصطلاحاً رنگ های متفاوت رنگین کمان)
را مشخص کرد. طیف نامرئی نیز شامل تابش مادون قرمز (فرو سرخ)،
میکروویو (MICROWAVE) و امواج رادیویی در یک سر طیف؛ و تابش فرا
بنفش، اشعه ایکس و اشعه گاما در سر دیگر طیف می شود. مجموع این‌ها
(مرئی و نامرئی) تابش الکترومغناطیسی است.
هر یک از این امواج
طول موج خاصی دارند (منظور از طول موج، فاصله بین دو قله موج
است). اما دستگاه‌های لیزر طوری ساخته شده اند که نور خارج شده از
آنها تنها یک طول موج دارد (اصطلاحاً تکفام) و تمام موج های آن
روی هم می افتند (اصطلاحاً همدوس). به این ترتیب باریکه شدیدی از
نور تولید می شود.
دستگاه‌های لیزر بسته به آن که محیط فعال
کننده آنها (ماده‌ای که به عنوان تقویت کننده نور به کار می
رود) چه باشد، به انواع لیزرهای حالت جامد، گاز و مایع تقسیم می
شوند.
همان طور که قبلاً اشاره شد، لیزر در صنایع کاربردهای
بسیاری دارد؛ از آن برای برش دادن و سوراخ کردن فلزات، جوشکاری، در
مخابرات نوری، در صنایع نظامی برای دستگاه های بردیاب، در صنعت
نمایش و فیلم سازی، در فروشگاه‌ها برای خواندن بارکد(BAR CODE) اجناس،
در ویدئوها و ضبط صوت‌های با دیسک فشرده و در بسیاری موارد دیگر
استفاده می شود.
علاوه بر کاربردهای پر توان در صنایع سنگین،
دستگاه‌های لیزر کاربردهای زیادی در حوزه‌های ظریف تر مانند پزشکی
دارند؛ مثلاً در جوش دادن شبکیه چشم، در جراحی به جای چاقوی جراحی
(که باعث جلوگیری از خونریزی در محل عمل می‌شود)، در آنژیوپلاستی
عروق کرونر (باز کردن رگ های صدمه دیده قلب) و درمان بسیاری از
مشکلات پوستی، که موضوع اصلی این نوشتار است.
شیوه عملکرد لیزر در پوست
لیزرهای
متفاوتی برای پوست به کار می روند. بسته به آن که چه نوع آن
استفاده شود، سلول یا مولکولِ هدف در پوست متفاوت است. نور خارج
شده از هر لیزر طول موج متفاوتی دارد. بنابراین در هر طول موج،
این انرژی جذب ماده خاصی می شود که اصطلاحاً به آن کروموفور
گویند. مثلاً اگر هدف درمان، برداشتن ضایعات رنگی از جمله لکه‌های
قهوه‌ای روی پوست باشد، کروموفور آن رنگدانه ملانین است. در گروه
دیگری از لیزرها ماده هدف آب داخل و خارج سلولی است. آب نور را
جذب می کند و تبخیر می شود. بنابراین سلول با از دست دادن رطوبت
خود از بین می رود. در حالی که سلول های مجاور سالم باقی می
مانند. این خاصیت لیزر (جذب توسط ماده کروموفور و یا آب) باعث شده
که استفاده از لیزر روشی ایده‌آل برای از بین بردن بسیاری ضایعات
پوستی باشد؛ زیرا:
- احتیاج به عمل جراحی حذف می شود.
- درمان معمولاً بدون درد است و یا فقط با بی حسی موضعی انجام می شود.
- خونریزی و نیز اِسکار= SCAR ( جای زخم ِ عمل) بسیار کمتر از سایر روش‌هاست.
- زمان کار اغلب بسیار کوتاه تر از دیگر روش‌هاست.
- در بعضی موارد، تنها راه درمان برای مشکل پوستی استفاده از لیزر است.
موارد استفاده از لیزر در پوست
- ضایعات مربوط به عروق پوست (مانند ماه گرفتگی، عروق گشاد شده سطحی در صورت و پاها).
- اِسکارها (شامل لک های قرمز، سفید، قهوه‌ای و گوشت اضافه که از ضایعات قبلی به جا مانده باشد).
- ترک های پوست، فرورفتگی‌های ناشی از جوش و...، چین و چروک و زگیل های ویروسی.
-
ضایعات رنگدانه ای (مانند لک های ناشی از آفتاب، لک هایی که
اصطلاحاً «شیرقهوه» نامیده می شوند، بعضی از خال های عمقی پوست).
- خالکوبی و لک های باقیمانده از خراشیدگی‌ها و تصادفات.
- برداشتن موهای زاید .
با
توجه به تعدد بیماری‌های پوستی، لازم است بیمار توسط متخصص معاینه
و نوع ضایعه دقیقاً تشخیص داده شود. سپس پزشک با در نظر گرفتن
میزان کارآیی لیزر برای آن بیماری، در مورد انجام لیزر درمانی
تصمیم خواهد گرفت.
عوارض جانبی
لیزر در کنار
اثرات خوب، به ندرت عوارض جانبی نیز دارد. البته پیش از درمان،
این عوارض به اطلاع بیمار می رسد. پزشک نیز با در نظر گرفتن تمام
جوانب، سعی خواهد کرد آنها را به حداقل برساند. بسته به این که از
چه سیستم لیزری و در درمان چه ضایعه ای از این تکنولوژی استفاده
شود، عوارض متفاوت خواهد بود. در یک نگاه کلی می توان به این موارد اشاره کرد:
- درد؛ که غالباً خفیف است و می توان آن را با استفاده از بی حس کننده های موضعی یا تزریقی، باز هم کاهش داد.
- تورم؛ که بیشتر در اطراف پلک و گردن ایجاد می شود و معمولاً سه تا پنج روز بعد از عمل از بین می رود.
- به وجود آمدن حالتی شبیه به خون مردگی زیر پوست؛ که معمولاً بلافاصله بعد از عمل پدید می آید و طی هفت تا ده روز محو می شود.
- ایجاد تاول یا دَلـَمه در محل؛ که طی یک تا دو هفته بهبود می‌یابد.
- افزایش رنگ پوست یا کاهش آن در محل؛ که طی سه تا شش ماه بهبود می یابد.
- پدید آمدن اِسکار؛ که بسیار نادر است.
- این که ضایعه مورد نظر کاملاً بهبود نیابد یا عود کند.
در
پایان، به این نکته اشاره می کنیم که به لیزر باید نگاهی واقع
گرا داشت. انتظار بیش از حد داشتن منطقی نیست و گرفتن نتیجه صددرصد
نیز همیشه امکان ندارد.
پی نوشت
1) ABBREVIATION OF "LIGHT AMPLIFICATION BY STIMULATED EMISSION OF RADIATION"
دکتر الهه قادری ـ متخصص پوست
منبع.موسسه تبیان
http://daneshname3.ParsiBlog.com/